Pamięci „Żołnierzy Wyklętych – Niezłomnych”. Pamięci Kazimierza Człowiekowskiego ps. „Niemsta”

Organizując tegoroczne obchody Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” w naszej Uczelni nie przewidywaliśmy, że ich organizacja nabierze niezwykłej dramaturgii. Zaplanowane obchody obejmowały organizację w niedzielę, 5 marca biegu „Tropem wilczym”, w którym wzięło udział prawie 100 uczestników. Na poniedziałek, 6 marca  zostało zaplanowane otwarcie w Bibliotece Głównej wystawy Żołnierze Wyklęci – podziemie niepodległościowe 1944 – 1963 oraz wykład Podziemie  niepodległościowe na Rzeszowszczyźnie w latach 1944 – 1956 wygłoszony przez dra Mirosława Surdeja, pracownika naukowego Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie. Słuchaczami wykładu byli licznie przybyli zaproszeni goście, uczniowie szkół ponadpodstawowych oraz pracownicy i studenci. Autor wykładu położył nacisk na opisanie sytuacji politycznej  po zakończeniu II wojny światowej oraz genezie ustaleń podjętych na konferencjach w Teheranie i Jałcie, na mocy których 48% terytorium II Rzeczypospolitej w części zostało trwale włączone w granice Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i w drugiej, pozornie suwerennej części, razem ze 100. tys. km2 Ziem Odzyskanych, zostało mu podporządkowane. Na nowym terytorium powojennej Polski zapanowała „wielka trwoga”.  W tej złożonej sytuacji, mimo formalnego rozwiązania Armii Krajowej, znacząca część jej żołnierzy podjęła walkę zbrojną i polityczną z narzuconym komunistycznym reżimem. Przebieg tej walki i indywidualne losy „Żołnierzy Niezłomnych” walczących z bronią w ręku i działających na terenie Podkarpacia M. Surdej omówił w drugiej części wykładu.

Źródłem powojennej walki i oporu było polskie, narodowe umiłowanie wolności, które pozwala zrozumieć fenomen naszej walki z Niemcami w latach 1939-1945 oraz powojenną walkę z sowieckim okupantem w latach 1944-1963. Było to to samo pokolenie naszych dziadków lub pradziadków, którzy bronili Polski we wrześniu 1939 r. a później walczyli w lotniczej bitwie o Anglię i pod Tobrukiem, Monte Cassino, Anconą,  na północno zachodnim europejskim froncie we Francji, Belgii, Holandii i w Niemczech. W tamtych walkach, oprócz innych formacji polskich, brała udział I Dywizja Pancerna pod dowództwem gen. Stanisława Maczka, zapisując złote karty polskich sił zbrojnych. Przywołuję go z imienia, ponieważ 31 marca br. odbyła się podniosła uroczystość – imię gen. S. Maczka zostało nadane Zespołowi Szkół Elektrycznych i Ogólnokształcących. w Krośnie.

W tegorocznej konferencji poświęconej pamięci „Żołnierzy Wyklętych – Niezłomnych”, podobnie jak w ubiegłych latach, uczestniczyła Pani Maria Wanat, córka Kazimierza Człowiekowskiego ps. „Niemsta” i Jadwigi Człowiekowskiej z d. Radwańskiej ps. „Kostek”, „Goplana”, „Wisia”. Pani Maria w dramatycznym wystąpieniu przedstawiła zebranym historię życia jej ojca, wybitnego żołnierza Armii Krajowej i Narodowej Organizacji Wojskowej, więźnia sowieckich łagrów w Borowiczach i Swierdłowsku, zamordowanego przez pracowników służb bezpieczeństwa PRL 18 kwietnia 1954 roku. Na koniec poinformowała, że wyniku wieloletnich poszukiwań doczesnych szczątków jej ojca, jego prochy zostały odnalezione przez zespół badawczy prof. Krzysztofa Szwagrzyka w bezimiennym grobie pod murem cmentarza Pobitno w Rzeszowie, a uroczystości pogrzebowe odbędą się w Krośnie w dniu 21 kwietnia 2023 roku.

Społeczność naszej Uczelni opracowała dwie pamiątkowe tablice – jedną poświęconą Kazimierzowi Człowiekowskiemu, a drugą jego żonie, Jadwidze Człowiekowskiej z d. Radwańskiej. Są one eksponowane w budynku przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w ramach wystawy Żołnierze Niezłomni. Antykomunistyczne podziemie na Rzeszowszczyźnie po 1944 roku. W ten skromny, ale wymowny sposób pragniemy uczcić ich pamięć.

Czytelniku tego tekstu, otwórz niżej zamieszczone linki i poznaj dwie biografie – dwie historie życia tych, którzy mieli odwagę walczyć i heroicznie działać dla wolności naszej Ojczyzny – Rzeczypospolitej Polskiej.

Franciszek Tereszkiewicz