Budynek jadalni i sali gimnastycznej b. Szkoły Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich w Krośnie, ul. Żwirki i Wigury nr 3

W latach 1928-1932, na stuhektarowych gruntach przekazanych przez samorząd kroś­nieński, utworzono w Krośnie pierwsze lotnisko. W 1934 roku powstał kolejny projekt, zakładający budowę w Krośnie Centrum Wyszkolenia Podoficerów Lotnictwa. Ministerstwo Spraw Wojskowych przystąpiło do jego realizacji w latach 1937-1938, poprzez zaprojektowanie i wzniesienie trzech grup budynków na obrzeżach zmodernizowanego lotniska. Jednym z powstałych wówczas obiektów była jadalnia dla uczniów i sala gimnastyczna oraz widowiskowo-kinowa. Jesienią roku 1938 przeniesiono tu z Bydgoszczy Szkołę Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich. Krośnieńskie Centrum Wyszkolenia uważane było wówczas za najnowocześniejszy ośrodek edukacyjny tego typu w Europie.

Już 1 września 1939 roku lotnisko i jego budynki stały się celem dwóch niemieckich nalotów bombowych, ale straty w zabudowaniach nie były wielkie. Po ich naprawie, Niemcy na powrót uruchomili tu własną szkołę lotniczą, funkcjonującą do jesieni 1944 roku. Niestety, na krótko przed wkroczeniem wojsk radzieckich, Niemcy ewakuowali lotnisko, wywieźli znajdujące się tu maszyny i urządzenia, a następnie wysadzili w powietrze większość budynków szkolnych i remontowych. Jednym z nielicznych, który przetrwał we względnie dobrym stanie były w I grupie zabudowań stołówka oraz sala gimnastyczna. Po dwuletnim okresie użytkowania lotniska przez Rosjan zabudowania te przejęte zostały w 1946 roku przez Korpus Ochrony Pogranicza. W 1957 roku budynek dawnej jadalni i sali gimnastycznej objęły w posiadanie Lotnicze Zakłady Naprawcze Aeroklubu PRL, przekształcone w 1963 roku w Centralną Składnicę Materiałów Technicznych Aeroklubu Polski. W latach 80. XX wieku przeprowadzono remont i przebudowę tych budynków, połączoną m.in. z zamurowaniem dotychczasowych przeszkleń w ścianach parteru oraz wzniesienie nowych przybudówek. Około roku 2013 obiekty zostały przekazane władzom samorządowym Krosna a następnie – Towarzystwu Budownictwa Społecznego.

Modernistyczny w formie budynek jadalni i sali gimnastycznej dawnej Szkoły Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich wzniesiony jest na planie dwóch prostokątów połączonych krótszymi bokami. Większy mieścił niegdyś jadalnię i salę gimnastyczną, mniejszy zaś – parterową kuchnię i mniejsze przybudówki. Obiekt wzniesiono w żelbetowej konstrukcji szkieletowej, odpornej na wybuchy bomb m.in. dzięki lekkim i przeszkolonym ścianom zewnętrznym z cegły. Nakrywają go betonowe stropodachy pokryte papą asfaltową oraz blachą. Wewnątrz – mimo różnych sposobów użytkowania – zachowało się sporo śladów pierwotnego wyposażenia pomieszczeń stołówki – okładzinowe płytki ceramiczne filarów, szlifowane posadzki cementowe, schody żelbetowe, fragmenty podłóg drewnianych, stolarka okienna i drzwiowa – w tym główne drzwi wejściowe do budynku. Układ wnętrz piętra uległ licznym zmianom, stosunkowo nieźle zachowały się natomiast architektoniczne układy elewacji. Mimo wieloletniego braku użytkownika budynek dawnej stołówki i sali widowiskowej znajduje się wciąż we względnie dobrym stanie technicznym. Widoczne są zawilgocenia murów, ubytki w oszkleniu okiennym oraz uszkodzenia tynków. Dnia 15 lutego 2017 roku powyższy obiekt został wpisany do rejestru zabytków województwa podkarpackiego pod numerem A-1444.

oprac. dr Tadeusz Łopatkiewicz